Από το σχέδιο νόμου στο Εθνικό Τυπογραφείο

του Δρ Φώτη Φυτσιλή*

Οι νόμοι του Κράτους είναι αυτοί που θέτουν το πλαίσιο οργάνωσης της κοινωνίας και καθορίζουν τη ζωή μας σε μεγάλο βαθμό. Κι όμως, ελάχιστα γνωρίζουμε για το πως δημιουργούνται και τι επεξεργασία υφίστανται έως ότου ψηφιστούν ή καταψηφιστούν στη Βουλή από τους εκλεγμένους αντιπρόσωπους μας, τους Βουλευτές. Το άρθρο αυτό θα επιχειρήσει να ρίξει φως στην πορεία ενός τυπικού σχεδίου νόμου.

Στο υπουργείο

Τα περισσότερα νομοθετήματα ξεκινούν από την ανάγκη υλοποίησης μιας κυβερνητικής ή Ευρωπαϊκής πολιτικής. Αυτή μπορεί να στοχεύει στην αντιμετώπιση κάποιου προβλήματος, στην πρόληψή του, αλλά και γενικότερα στη δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου για μια νέα δραστηριότητα. Τα σχέδια νόμου ή αλλιώς νομοσχέδια αρχίζουν την πορεία τους εντός του αρμόδιου υπουργείου, ωστόσο η αρχική ιδέα μπορεί να προέρχεται από κοινωνικούς και επαγγελματικούς φορείς, οργανισμούς, σωματεία ή πολίτες.

Για την κατάρτιση του αρχικού σχεδίου νόμου ο υπουργός, με απόφασή του, συστήνει νομοπαρασκευαστική επιτροπή, στην οποία συμμετέχουν ανώτατοι υπάλληλοι του υπουργείου, αλλά και άλλων εμπλεκόμενων υπουργείων, εφόσον προκύπτουν συναρμοδιότητες, ειδικοί επιστήμονες και εκπρόσωποι των φορέων που αφορά το σχέδιο νόμου. Στη δημιουργία σημαντικών σχεδίων νόμου με ιδιαίτερο αντίκτυπο στην οικονομία και στη κοινωνία, είναι συχνή η συμμετοχή εκπροσώπων της ΓΣΕΕ, της ΑΔΕΔΥ, της ΟΚΕ, του ΣΕΒ και άλλων. Το σχέδιο νόμου που παραδίδει η νομοπαρασκευαστική επιτροπή τίθεται συνήθως σε δημόσια διαβούλευση για ορισμένο χρονικό διάστημα.

Στην Κυβέρνηση

Η Κυβέρνηση, εντός του υπουργικού συμβουλίου, εγκρίνει τα σχέδια νόμου των υπουργών πριν από την εισαγωγή τους στη Βουλή.  Μετά τη έγκρισή του το σχέδιο νόμου αποστέλλεται στην Κεντρική Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή (ΚΕΝΕ), που υπάγεται στη Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης. Η ΚΕΝΕ επεξεργάζεται τα σχέδια νόμου από όλα τα υπουργεία, προκειμένου να έχουν ομοιογένεια και νομοτεχνική αρτιότητα. Το τελικό σχέδιο νόμου είναι τώρα έτοιμο να κατατεθεί στη Βουλή των Ελλήνων. Η Κυβέρνηση αποφασίζει για το χρόνο κατάθεσης και τη διαδικασία συζήτησης που θα ακολουθηθεί (τακτική, ειδική, συνοπτική).

Στη Βουλή των Ελλήνων

Κάθε τυπικό σχέδιο νόμου που βρίσκεται στη Βουλή είναι απαραίτητο να συνοδεύεται από μια σειρά εκθέσεων, για την πληρέστερη ενημέρωση των Βουλευτών που θα αποφασίσουν για τις ρυθμίσεις που εμπεριέχει. Οι σημαντικότερες από αυτές είναι οι εξής:

-       η αιτιολογική έκθεση, η οποία εξηγεί τους λόγους και τους σκοπούς των προτεινόμενων ρυθμίσεων,

-       η έκθεση αξιολόγησης των συνεπειών, η οποία αξιολογεί τον αντίκτυπο των ρυθμίσεων στην οικονομία και την κοινωνία,

-       η έκθεση για τη δημόσια διαβούλευση, η οποία συνοψίζει τις βασικές παρατηρήσεις πολιτών και φορέων που υποβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης,

-       η έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, όταν προκύπτει επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού,

-       η έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής, με νομικά σχόλια και παρατηρήσεις επί του σχεδίου νόμου.

Εντός της Βουλής των Ελλήνων προβλέπονται δύο στάδια συζήτησης ενός σχεδίου νόμου: στην αρμόδια Διαρκή Επιτροπή και στην Ολομέλεια.

α. Στην Επιτροπή

Στη Βουλή των Ελλήνων και εντός της αρμόδιας Επιτροπής, το σχέδιο νόμου υπόκειται σε δυο αναγνώσεις, μεταξύ των οποίων μεσολαβεί διάστημα τουλάχιστον επτά ημερών. Κατά την πρώτη ανάγνωση, ο υπουργός παρουσιάζει τις βασικές κατευθύνσεις του σχεδίου νόμου ενημερώνοντας έτσι τους Βουλευτές για τις βασικές του πτυχές και διεξάγεται συζήτηση επί της αρχής και επί των άρθρων. Στη δεύτερη ανάγνωση, όπου εξετάζεται το πλήρες σχέδιο νόμου, συζητείται και ψηφίζεται κάθε άρθρο ξεχωριστά.

Κατά τη συζήτηση του σχεδίου νόμου η Επιτροπή μπορεί να καλέσει σε ξεχωριστή συνεδρίασή της εξωκοινοβουλευτικά πρόσωπα, εμπειρογνώμονες ή εκπροσώπους φορέων, για την καλύτερη ενημέρωση των Βουλευτών.

Είναι κατανοητό πως στην περίπτωση ψήφισης σχεδίων νόμων με κατεπείγοντα χαρακτήρα, η διαδικασία συζήτησης στην Επιτροπή συμπυκνώνεται σε μια συνεδρίαση, ενώ το πλήθος των συνοδευτικών εκθέσεων μειώνεται στις απολύτως απαραίτητες (αιτιολογική έκθεση και έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους).

 β. Στην Ολομέλεια

Μετά την ψήφισή του σχεδίου νόμου από την Επιτροπή είναι έτοιμο για συζήτηση στην Ολομέλεια της Βουλής. Η εισαγωγή του στην ημερήσια διάταξη αποφασίζεται από τη Διάσκεψη των Προέδρων, το ανώτατο όργανο της Βουλής, στο οποίο συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, ο Πρόεδρος, οι Αντιπρόεδροι και εκπρόσωποι των Προέδρων των Κοινοβουλευτικών Ομάδων.

Το σχέδιο νόμου στην Ολομέλεια (όπως άλλωστε και στις Επιτροπές) ψηφίζεται κατ’ αρχήν, κατ΄ άρθρον και στο σύνολο. Μετά ψηφίζονται και τυχόν τροπολογίες που το συνοδεύουν. Οι Βουλευτές και ο αρμόδιος υπουργός έχουν τη δυνατότητα να υποβάλουν στη Βουλή τροπολογίες και προσθήκες στο εξεταζόμενο σχέδιο νόμου. Οι τροπολογίες και προσθήκες των Βουλευτών πρέπει πρώτα να εγκριθούν από τον υπουργό προκειμένου να ενσωματωθούν σε αυτό.

Εθνικό Τυπογραφείο

Προκειμένου να αποκτήσει ισχύ ως νόμος του Κράτους, το ψηφισθέν σχέδιο νόμου, αποστέλλεται στο Εθνικό τυπογραφείο, για να δημοσιευτεί στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης. Η εφαρμογή του επαφίεται στα όργανα, τις υπηρεσίες του Κράτους και τους δημόσιους λειτουργούς. Η παρακολούθηση της εφαρμογής των νόμων είναι έργο της εκτελεστικής εξουσίας, δηλαδή της Κυβέρνησης, ενώ η Βουλή και κυρίως η Αντιπολίτευση έχουν ελεγκτικό ρόλο μέσω των διαδικασιών κοινοβουλευτικού έλεγχου. 

ΠΗΓΕΣ

-      Βουλή των Ελλήνων, http://www.hellenicparliament.gr/

-      Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης, http://www.ggk.gov.gr/

-      Εθνικό Τυπογραφείο, http://www.et.gr/

*o κ. Φώτης Φυτσιλής (e-mail: fitsilisf@teemail.gr) είναι διδάκτωρ ηλεκτρολόγος μηχανικός του Γερμανικού Πολυτεχνείου του Aachen και διπλωματούχος οικονομολόγος μηχανικός του Γερμανικού Πανεπιστημίου του Hagen. Είναι επιστημονικός συνεργάτης στην Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής των Ελλήνων. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της Καρδίτσας «ΝΕΟΣ ΑΓΩΝ», στις 27.5.2012.