Τοποθέτηση Μ. Θεοχάρη για το σχέδιο νόμου «Δομή, λειτουργία, διασφάλιση της ποιότητας των σπουδών και διεθνοποίηση των ΑΕΙ»

Κυρίες Υπουργοί, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, τη σημερινή κατάσταση της ανώτερης εκπαίδευσης στη χώρα μας τη γνωρίζουμε όλοι. Δομικά προβλήματα, ελλείψεις σε υποδομές, απουσία οργάνωσης σε σχολές και τμήματα, ένα σύστημα που διατηρεί τον αιώνιο φοιτητή, όλα αυτά συνωμοτούν εναντίον των φοιτητών και σπουδαστών κατά τη διάρκεια της ακαδημαϊκής τους πορείας, αλλά και εναντίον των αποφοίτων που συγκεντρώνουν πτυχία και βρίσκουν κλειστές τις πόρτες στην αγορά εργασίας.
Και είναι κρίμα, όχι μόνο γιατί ο ρόλος της εκπαίδευσης στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του νέου ως μονάδας αλλά και του κοινωνικού συστήματος εν γένει είναι αδιαπραγμάτευτος, είναι κρίμα γιατί χιλιάδες ελληνόπουλα καταφεύγουν στο εξωτερικό για να φοιτήσουν σε πανεπιστήμια είτε επειδή το ίδιο το σύστημα τους απέκλεισε – και ευελπιστώ με τις πρόσφατες νομοθετικές ρυθμίσεις αυτό το σύστημα να εξυγιανθεί και να καταστεί πιο φιλόδοξο – είτε επειδή τόσο οι νέοι μας όσο και οι οικογένειές τους έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στο ελληνικό πανεπιστήμιο. Είναι κρίμα γιατί έχουμε λαμπρούς ακαδημαϊκούς με πλήθος γνώσεων και εμπειριών. Είναι κρίμα γιατί η αίγλη και το κύρος των πανεπιστημίων μας χάνεται με τις απεργίες, τις καταλήψεις και τις χαμένες εξεταστικές, με τα συγγράμματα που διανέμονται τελευταία στιγμή, με την ελευθεριότητα των σχολών που δεν επιβάλλουν την παρακολούθηση των μαθημάτων και αφήνουν στη διακριτική ευχέρεια του φοιτητή το τόσο καίριο ζήτημα της παρουσίας, της έγκαιρης προσέλευσης, της εξέτασης στα μαθήματα σε ορισμένο χρόνο.
Ήταν απόλυτα απαραίτητη, λοιπόν, η αναμόρφωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που αποτελεί πάγιο αίτημα τόσο της πανεπιστημιακής κοινότητας όσο και των νυν και μελλοντικών φοιτητών, που τόσο κόπο κάνουν για να περάσουν σε μια σχολή και δυστυχώς τις περισσότερες φορές απογοητεύονται όχι από το επίπεδο γνώσεων που αποκομίζουν, αλλά από τις τραγικές ελλείψεις οργάνωσης του ίδιου του συστήματος. Είναι εν τέλει αίτημα της ίδιας της κοινωνίας.
Ο νόμος πλαίσιο του Υπουργείου Παιδείας είναι αποτέλεσμα μεγάλης προεργασίας και πολλής δουλειάς που κωδικοποιεί την υπάρχουσα νομοθεσία, βάζοντας ένα τέλος στον κυκεώνα διατάξεων και προεδρικών διαταγμάτων που ίσχυαν από το 1982, με στόχο να ξεκαθαρίσει το τοπίο και να εισάγει σημαντικές αλλαγές.
Είναι προφανές ότι σε κάθε οργανισμό, είτε πρόκειται για επιχείρηση είτε για κρατικό ίδρυμα, κορυφαίος είναι ο ρόλος της διοίκησης. Στην προκειμένη περίπτωση θεσμοθετείται για τα ΑΕΙ το Συμβούλιο Ιδρύματος, βασικές αρμοδιότητες του οποίου θα είναι ο έλεγχος και η έγκριση πράξεων της διοίκησης του ιδρύματος.
Όσον αφορά το ρόλο του Πρύτανη και του Προέδρου ΤΕΙ, θα εκλέγεται από το Συμβούλιο για τριετή θητεία έπειτα από διεθνή πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος με φανερή πλειοψηφία, γεγονός που ενθαρρύνει τη συμμετοχή ακαδημαϊκών με επιστημονική αναγνώριση και διοικητική εμπειρία και που εγγυάται τη διαφάνεια και την αξιοκρατία.
Προτείνει, λοιπόν, το νομοσχέδιο ένα νέο μοντέλο διοίκησης για την ανώτατη εκπαίδευση και πιστεύω ότι είναι εξαιρετική η σημασία αυτής της αλλαγής που εισάγεται, γιατί είναι αποτέλεσμα μιας προσπάθειας εξισορρόπησης δύο πολύ συγκεκριμένων και συχνά αντικρουόμενων πραγμάτων, αφ’ ενός της προσφοράς ενός συνταγματικά κατοχυρωμένου δημόσιου δωρεάν αγαθού, που είναι η τριτοβάθμια εκπαίδευση στη χώρα μας και αφ’ ετέρου της επίγνωσης ότι ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα δεν παύει να είναι στην ουσία ένας οργανισμός που πρέπει, για να είναι αποτελεσματικός, να λειτουργεί με δομές και κανόνες αντίστοιχους με εκείνους μιας επιχείρησης, με προϋπολογισμό, ελέγχους και ορθή λειτουργία των υπηρεσιών που παρέχει και του προσωπικού που απασχολεί.
Σε ό,τι αφορά στο διδακτικό και ερευνητικό προσωπικό, θα ασκείται από τρεις κατηγορίες διδασκόντων, τους καθηγητές, τους αναπληρωτές και τους επίκουρους, οι οποίοι θα αξιολογούνται ως προς το επιστημονικό ερευνητικό και εκπαιδευτικό τους έργο από ειδικές επιτροπές κρίσης, που αποτελούνται από καθηγητές ή αναπληρωτές καθηγητές. Και εδώ δηλαδή κεντρικός στόχος είναι η διασφάλιση της διαφάνειας και της αξιοκρατίας προκειμένου οι ακαδημαϊκοί που κατέχουν μια έδρα να αξιολογούνται ουσιαστικά από τους ομοίους τους συναδέλφους τους και να πάψουν να παρατηρούνται φαινόμενα νεποτισμού και τα περίφημα λόμπι που ισχύουν σήμερα.
Όσον αφορά στο πρόγραμμα των σπουδών, πλέον κάθε σχολή θα μπορεί να οργανώνει διαφορετικά προγράμματα σπουδών, απονέμοντας τα αντίστοιχα πτυχία. Παράλληλα, τα πανεπιστήμια θα μπορούν να ιδρύουν και να διατηρούν επώνυμες έδρες διδασκαλίας και έρευνας, η χρηματοδότηση των οποίων θα προέρχεται από κληροδοτήματα ή χορηγίες, στα πρότυπα που λειτουργούν τα πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Θεωρώ πάντως ότι οι σημαντικότερες αλλαγές που επιφέρει το νομοσχέδιο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, είναι αυτές που άπτονται του σχεδιασμού των προγραμμάτων σπουδών στους τρίτους κύκλους του ευρωπαϊκού χώρου ανώτατης εκπαίδευσης, δηλαδή του προπτυχιακού, του μεταπτυχιακού και του διδακτορικού κύκλου. Υιοθετείται το σύστημα που ισχύει κατά κόρον στο εξωτερικό και αποχωρίζει τις σπουδές σε ακαδημαϊκές μονάδες.
Σημαντικότερη αλλαγή του νομοσχεδίου αποτελεί η ρύθμιση που βάζει επιτέλους τέλος στο καθεστώς των αιώνιων φοιτητών. Πρέπει να είμαστε η μοναδική χώρα στον κόσμο όπου ισχύει ένα σύστημα τόσο αυστηρό και δύσκολο προκειμένου να μπει ένα παιδί στο πανεπιστήμιο και μετά αφήνει τον φοιτητή ελεύθερο να παρατείνει τις σπουδές του επ’ αόριστον, χωρίς ελέγχους και κυρώσεις. Είναι καιρός αυτό να αλλάξει. Με τις διατάξεις του νομοσχεδίου εισάγεται ο θεσμός της μερικής φοίτησης για τους φοιτητές που αποδεδειγμένα εργάζονται και οι οποίοι θα διατηρούν τη φοιτητική τους ιδιότητα για χρονικό διάστημα που ισοδυναμεί με το χρόνο φοίτησης στη σχολή επί δύο.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, το σχέδιο νόμου που συζητάμε σήμερα αποτελεί έναν σπουδαίο νόμο-πλαίσιο για την αναμόρφωση της ανώτατης εκπαίδευσης στη χώρα μας. Αποτελεί έναν τρόπο για να αναγάγουμε τα πανεπιστημιακά μας ιδρύματα σε think tanks, η επιρροή των οποίων θα ξεπερνά τα σύνορά μας. Αποτελεί την απαρχή μιας προσπάθειας να φέρουμε επιτέλους τα πανεπιστήμιά μας στις πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης και να τα μετατρέψουμε σε πόρους έλξης φοιτητών από άλλες χώρες αντί να στέλνουμε τα παιδιά μας στα ιδρύματα του εξωτερικού. Εξάλλου στην κρίσιμη περίοδο την οποία διανύουμε η επένδυση στους νέους, στην παιδεία, η δημιουργία ενός υγιούς και αποτελεσματικού εκπαιδευτικού συστήματος σημαίνει επένδυση στο μέλλον της χώρας.
Για όλους αυτούς τους λόγους υπερψηφίζω το νομοσχέδιο.