Επίκαιρα και Επίμαχα

Του Κυριάκου Αμανατίδη

Επτά πόλεμοι, τέσσερις εμφύλιοι,

επτά πτωχεύσεις, 1821 – 2016

Πρόσφατα διάβασα το βιβλίο του Γ. Β. Δερτιλή με τον παραπάνω τίτλο, το οποίο κυκλοφόρησε στην Ελλάδα τον Σεπτέμβριο του 2016, με 5 επανεκδόσεις μέχρι τον Δεκέμβριο.

Από ότι γνωρίζω, αυτό είναι το πρώτο βιβλίο που συνοπτικά καλύπτει τους επτά πολέμους στους οποίους είχε εμπλακεί το ελληνικό κράτος, τους τέσσερις εμφύλιους πολέμους και τις επτά πτωχεύσεις που είχε υποστεί, από την Επανάσταση του 1821 έως το τέλος του 2016.

Ενόψει του γεγονότος ότι η οικονομική κρίση συνεχίζει να ταλανίζει την Ελλάδα, και η αντιμετώπισή της αποτελεί το κύριο μέλημα της Ελληνικής Κυβέρνησης, το βιβλίο του Γ. Δερτιλή δίνει στους αναγνώστες του τη δυνατότητα να ενημερωθούν για τα αίτια που προκάλεσαν τις επτά πτωχεύσεις του ελληνικού κράτους, και για τα μέτρα που είχαν λάβει οι εκάστοτε κυβερνήσεις, τα οποία σε τελική ανάλυση είχαν αποδειχθεί αναποτελεσματικά. Από τη στήλη αυτή θα προσπαθήσω να δώσω, όσο πιο συνοπτικά γίνεται, τα πορίσματα του κ. Γ. Δερτιλή.

Εισαγωγικά κρίνω πως απαιτείται ένα πολύ σύντομο βιογραφικό του συγγραφέα.Ο Γιώργος Δερτιλής γεννήθηκε στην Αθήνα το 1939. Είναι ομότιμος Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο οποίο δίδαξε από το 1978 ως το 2000. Το 2000 ανέλαβε καθήκοντα Διευθυντή Σπουδών σε Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Επίσης διετέλεσε επισκέπτης Καθηγητής στα Πανεπιστήμια του Χάρβαρντ και της Οξφόρδης, καθώς και στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας, και είναι τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας.

Το ακόλουθο απόσπασμα από τα Προλεγόμενα του βιβλίου κατά την άποψή μου δίνει τον κύριο λόγο για τη συγγραφή του:

«Γεγονότα της Ιστορίας δύο αιώνων, βιώματα τραυματικά που απωθήσαμε βαθιά μέσα μας. Ξεχασμένες χρεοκοπίες με τη σφραγίδα της αμάθειας και της δημαγωγίας, κρίσεις που μας υποδούλωσαν στην ένδεια, στις πλάνες και στο ψεύδος, πόλεμοι πολύνεκροι, εμφύλιοι αδελφοκτόνοι και απωθημένοι, γεγονότα που απωθήσαμε στη λήθη για να γλιτώσουμε από τη φρίκη και τις τύψεις – ενώ η μόνη κάθαρση θα ήταν η μνήμη και η επίγνωσή τους. Ας ανοίξουμε τα μάτια και την ψυχή μας στην Ιστορία, που εξορίζει τη λήθη και φέρνει την Αλήθεια. Από τα αίτια της κρίσης, το βιβλίο αναζητεί τα βαθύτερα: αυτά που ξεριζώνονται δυσκολότερα γιατί είναι βαθιά ριζωμένα στην νεοελληνική Ιστορία: αίτια που επαναλαμβάνονται στις επτά πτωχεύσεις που βίωσαν οι Έλληνες από το 1824 έως τις ημέρες μας».

ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΟΙ ΕΠΤΑ ΠΟΛΕΜΟΙ,

ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΕΜΦΥΛΙΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΤΑ ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ

Είναι αξιοθαύμαστο το γεγονός ότι ο ακαδημαϊκός Γιώργος Δερτιλής κάλυψε τους επτά πολέμους στους οποίους η Ελλάδα είχε εμπλακεί, τους τέσσερις εθνοβόρους εμφύλιους πολέμους, και τις επτά οικονομικές πτωχεύσεις που είχε υποστεί,κατά τη διάρκεια μιας περιόδου κοντά δύο αιώνων, από την Επανάσταση του 1821 μέχρι το τέλος του 2016, σε ένα βιβλίο 150 σελίδων.

Το γεγονός αυτό καθιστά το βιβλίο του προσιτό στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, το οποίο θα αποκτήσει μια γενική ιδέα των προβλημάτων που ταλάνισαν το έθνος από την Επανάσταση του 1821 μέχρι τις ημέρες μας.

Αυτό έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, καθότι οι κυβερνητικοί φορείς, αλλά και οι απλοίπολίτες, δεν θα έχουν το δικαιολογητικό της άγνοιας των συνεπειών, αν συνεχίσουν να επαναλαμβάνουν τα μοιραία λάθη του παρελθόντος.

Το ερώτημα που γεννάται είναι γιατί τα σχολικά βιβλία της ιστορίας παρακάμπτουν κάποια από τα θέματα αυτά, τα οποία αν είχαν αναλυθεί στην τάξη από τους δασκάλους και καθηγητές θα έδιναν στους μαθητές τη δυνατότητα να διαμορφώσουν μια πλέρια συνείδηση εχέφρονα πολίτη.

Συνοπτικά, δίνω τις κύριες φάσεις των επτά πολέμων, των τεσσάρων εμφυλίων και των επτά πτωχεύσεων μετά από την Επανάσταση του 1821 μέχρι το 2016.

Α. Επτά Πόλεμοι

*1821 – 1828. Επανάσταση Ανεξαρτησίας

*1853 – 1862. Κριμαϊκός Πόλεμος, ελληνικά στρατεύματα αγωνίζονται για την απελευθέρωση της Θεσσαλίας. Γαλλο-βρετανικά αγήματα καταλαμβάνουν τον Πειραιά. 1862:εξέγερση εκθρονίζει τον βασιλιά Όθωνα.

*1875 – 1878. Σερβο-Τουρκικός και Ρωσο-Τουρκικός Πόλεμος. Ελληνικά στρατεύματα στην Θεσσαλία. Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου.

*1897 – Κρητική επανάσταση και Ελληνο-Τουρκικός Πόλεμος.

*1912 – 1918. Βαλκανικοί Πόλεμοι και Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος.

*1920 – 1922. Ελληνο-Τουρκικός Πόλεμος (Μικρασιατική Εκστρατεία).

*1940 – 1944. Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος.

Β. Τέσσερις Εμφύλιοι Πόλεμοι

*1824 – 1826. Εμφύλιος πόλεμος κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.

*1831 – 1833. Εμφύλιος πόλεμος μετά από τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια.

*1916 – 1918. Εμφύλιος πόλεμος. Βενιζελικό κίνημα και χωριστό κράτος στην Θεσσαλονίκη.

*1945 – 1949 Εμφύλιος πόλεμος που ζήσαμε πολλοί από εμάς, και που ήταν πιο καταστροφικός από την γερμανική κατοχή.

Γ. Επτά Πτωχεύσεις

*1827. Οι διεθνείς αγορές απέκλεισαν την Ελλάδα για σύναψη δανείων.

*1844. Πτώχευση μετά από την παύση πληρωμών για το Δάνειο των Μεγάλων Δυνάμεων, και υποτίμηση της δραχμής.

*1893. Πτώχευση μετά από την αύξηση του χρέους, και υποτίμηση της δραχμής.

*1922. Πτώχευση μετά από την Μικρασιατική Καταστροφή. Υποτίμηση της δραχμής.

*1931 – 1932. Πτώχευση μετά από την παγκόσμια οικονομική ύφεση. Υποτίμηση της δραχμής κατά 94%.

*1940 – 1943. Έκτη πτώχευση.

*2009. Η οικονομική διάσωση από τους Ευρωπαίους εταίρους αντιστοιχεί με πτώχευση.

ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΧΘΕΙ Η ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΤΩΝ ΠΕΡΑΣΜΕΝΩΝ ΣΦΑΛΜΑΤΩΝ

Σε ένα σημείο του βιβλίου του ο κ. Γ. Δερτιλής αναφέρει τους ακόλουθους λόγους που τον παρακίνησαν στη συγγραφή του:

«Από τα αίτια της κρίσης, το βιβλίο αναζητεί τα βαθύτερα: αυτά που ξεριζώνονται δυσκολότερα γιατί είναι γερά ριζωμένα στη νεοελληνική Ιστορία. Αίτια που επαναλαμβάνονται στις επτά πτωχεύσεις που βίωσαν οι Έλληνες από το 1824 έως τις μέρες μας. Αν οι Έλληνες πολίτες γνώριζαν τα σφάλματα που οδήγησαν στις έξι πρώτες πτωχεύσεις της Ιστορίας μας, θα είχαμε αποφύγει την έβδομη. Αν οι Έλληνες πολιτικοί γνώριζαν τα σφάλματα που οδήγησαν στους εμφυλίους πολέμους της Ιστορίας μας, θα είχαν αποκηρύξει τις εμφυλιοπολεμικές τους δημαγωγίες. Αυτά τα απλά πράγματα θέλω κυρίως να πω με αυτό το βιβλίο, το τελευταίο που γράφω, γιατί σαράντα χρόνια στο επάγγελμα του ιστορικού και του δάσκαλου είναι βαρύ φορτίο».

Σε άλλο σημείο του βιβλίου του κάνει την ακόλουθη σκληρή κριτική στην Ελληνική Κυβέρνηση:

«Η εμφυλιοπολεμική δημαγωγία οδηγεί σε δικτατορία με κουρελιασμένο μανδύα ψευδοκοινοβουλευτισμού. Βαριά η λέξη, αλλά όχι άδικη. Είναι άραγε ασήμαντες οι ανοησίες και οι ψευτιές των "εκπροσώπων του Λαού" που παρελαύνουν στις οθόνες; Είναι μήπως τυχαίοι οι ψευτοδιαξιφισμοί και οι αλληλοκατηγορίες, τα σκισμένα μνημόνια, οι ελαστικές συνειδήσεις και τα ανύπαρκτα ή ψευδή "πόθεν έσχες"; Και είναι περίεργο που οι μισοί τουλάχιστον Έλληνες έχουν υποβάλει την παραίτησή τους ως ψηφοφόροι και ως πολίτες και αφήνονται στο έλεος των φαύλων, ανικάνων, αμόρφωτων και ανόητων ανθρώπων που ψηφίζουν τους νόμους του εκάστοτε αφέντη-πρωθυπουργού;».

Ο δημοσιογράφος Θοδωρής Αντωνόπουλος, σε συζήτηση που είχε με τον κ. Γ Δερτιλή, μεταξύ άλλων του έθεσε και την ακόλουθη ερώτηση:

«Πολιτικοί και οικονομολόγοι σε Ελλάδα και εξωτερικό εξακολουθούν να ερίζουν για τη βιωσιμότητα του χρέους. Φαίνεται ότι εσείς θεωρείτε το χρέος βιώσιμο υπό προϋποθέσεις. Ποιες είναι αυτές;».

Η απάντηση του κ. Δερτιλή νομίζω πως συνοψίζει ρεαλιστικά την κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα μέχρι τους τελευταίους μήνες του 2016, όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο του.

«Όπως γράφω στο βιβλίο, ένα δημόσιο χρέος που υπερβαίνει ακόμα και το 150% του ΑΕΠ είναι βιώσιμο αν οι αγορές μπορούν βασίμως να προβλέψουν ικανοποιητική οικονομική μεγέθυνση στα αμέσως επόμενα 10-20 χρόνια. Αντιθέτως: ακόμη και ένα χρέος χαμηλότερο από το 80% του ΑΕΠ δεν είναι βιώσιμο σε μια οικονομία που δεν είναι ανταγωνιστική διεθνώς, που δεν παράγει αρκετά, δεν προσελκύει επενδύσεις και δεν μεγεθύνεται…

Για να γίνει το χρέος βιώσιμο πρέπει να γίνουν οι μεταρρυθμίσεις που παζαρεύουμε από το 2009 χωρίς αποτέλεσμα ή τις αποφεύγουμε αφού τις υπογράψουμε, κοροϊδεύοντας τους «Κουτόφραγκους».

Δεδομένου ότι η τελευταία παράγραφος αντανακλά την κατάσταση στην Ελλάδα στους πρώτους μήνες του 2017, και λαμβάνοντας υπόψη πως το βιβλίο κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 2016, εικάζω πως αν ο Καθηγητής Γιώργος Δερτιλής έγραφε το βιβλίο του τώρα, πιθανότατα θα είχε διαφορετική άποψη για το βιώσιμο του ελληνικού χρέους, χωρίς την αναδιαπραγμάτευσή τουμε τους θεσμούς για τους όρους αποπληρωμής του…